Rouw en verlies

Het afscheid van een dierbaar iemand verandert je leven voor altijd. Ook wanneer het niet onverwacht kwam. Ook wanneer het ongeboren kind overlijdt. Als nabestaande word je niet alleen overweldigd door verdriet, maar ook door gevoelens van verbijstering, angst, ongeloof, schuldgevoelens of woede. Het kan zelfs zijn dat je opgelucht bent. Bijvoorbeeld na een lang en moeilijk ziekbed. Misschien zijn er dingen gedaan of gezegd waar jij spijt van hebt of heeft de overledene jou in het verleden iets aangedaan. Er is geen mogelijkheid meer om het uit te praten. Deze gevoelens kunnen erg verwarrend zijn omdat ze als ongepast worden ervaren. Het zijn echter normale reacties op een ingrijpende verandering.

Rouwen kost veel energie. Wanneer je in rouw bent, kan je heel vermoeid zijn, en je slecht concentreren. Door het verdriet en de indrukken, slaap je slecht en eet je weinig. Ook je lichaam kan reageren met pijn, hyperventilatie en hartkloppingen.

Later volgt een periode waarin je de verandering probeert te aanvaarden. Dit gaat met vallen en opstaan. Je maakt voorzichtig weer plannen voor de toekomst. Nieuwe contacten leggen, hobby of studie oppakken, vrijwilligerswerk doen of zelfs verhuizen. Dagen waarop je heel erg met het verlies bezig bent, worden afgewisseld met tijden waarin de emoties op een afstand blijven.

Door zelfdoding
Verlies door zelfdoding is een heel eigen en diep verdriet. Schuldgevoel en verbijstering, machteloosheid en soms ook boosheid naar de dierbare die zijn/haar leven heeft beëindigd.

Door een misdrijf
Nabestaanden van iemand die het slachtoffer is geworden van een geweldsmisdrijf, worstelen met dubbele gevoelens van pijn en woede. Er is ook een dader in het spel. Er moet recht gedaan worden aan het slachtoffer en de nabestaanden. Niet altijd vindt dit recht plaats. Naast gemis hebben nabestaanden van misdrijfslachtoffers ook te maken wraakgevoelens en onmacht. Ook het volgen van rechtszaken vergt veel energie. De gevolgen zijn groot, het komt vaak voor dat nabestaanden moeten stoppen met werken, te maken krijgen met depressies en relatieproblemen. 

Door vermissing 
Door oorlogen of rampen raken honderdduizenden mensen het contact met hun dierbaren kwijt. Vaak vindt pas na vele jaren speurwerk weer een hereniging plaats. Ook door scheiding, emigratie en adoptie kunnen familieleden elkaar uit het oog verliezen. Soms laten mensen weten dat ze geen contact meer willen. Familie en vrienden blijven in onzekerheid achter wanneer ze niets meer vernemen.

Een vermissing kan ook onder verdachte omstandigheden plaats vinden. Het vermoeden is dat er sprake is van een misdrijf. Naast diep verdriet en gemis is er het schipperen tussen hoop en wanhoop, het wachten op informatie, speculeren, verdenken van bekenden en vooral het niet weten: niet weten waar iemand is, niet weten wat er gebeurd is. De emotionele gevolgen zijn groot voor de dierbaren van vermiste personen. Zolang er niets wordt opgelost, blijft het een open einde. De kinderen van nabestaanden ervaren nog de gevolgen van deze niet opgeloste zaken. Bijvoorbeeld een depressieve ouder of een extreem beschermende opvoeding.

Ook een verandering in of het kwijtraken van zekerheden zoals werk, veiligheid, de zorg voor kinderen, een relatie, vriendschap, huis, een levensovertuiging, een gezond lichaam, noemen we een verlies. Of denk aan het afscheid nemen van je kinderwens. Of je partner die door dementie erg verandert. Ook hier kunnen we spreken van een rouwproces, die gepaard gaat met gevoelens van verwarring, onveiligheid, opstand, angst, ongeloof en verdriet.

Het kan moeilijk zijn om je leven weer op te bouwen na het verlies van een dierbare. Dearly is een app die je ondersteunt in de emotionele en praktische stappen die hierbij komen kijken. Van het verbinden met een buddy of professional tot het krijgen van praktische tips. De app is nog in ontwikkeling, maar al wel te downloaden. Meer informatie over de app vind je op www.getdearly.com. 

Praktisch

www.doodgewoonbespreekbaar.nl
Website voor stervenden en hun omgeving. Je vindt hier informatie, tips en ervaringen van anderen over het bespreekbaar maken van onderwerpen die met doodgaan te maken hebben.

www.uitvaartverzekeringwijzer.net/rouwverwerking
Hoe lang de rouwverwerking duurt verschilt per persoon en per situatie. Op deze site vindt u rouwverwerking tips om u hierbij te helpen.

www.condoleanceregister.nl
Een online gedenkplaats voor de 'bekende' overledenen waar familieleden, vrienden, kennissen en collega's hun condoleances kunnen plaatsen en delen.

www.memori.nl
Een online gedenkplaats voor overledenen waar familieleden, vrienden, kennissen en of collega's condoleances kunnen plaatsen en delen.

www.remembr.com
Online herinneringen delen van een overleden dierbare in open of besloten groepen.

www.slachtofferwijzer.nl 
Deze site biedt een overzicht van hulp bij rouw en verlies als je te maken hebt gehad met moord of doodslag in je omgeving.

Rouwbegeleiding

www.achterderegenboog.nl
Hulp bij verwerken van verlies en rouw.

www.rouwverwerking.startpagina.nl
Organisaties en websites op rij rond rouwverwerking.

www.rouw.nl
Website van Uitvaart Internet Diensten (UID) met informatie en onderzoek rond rouw en verliesverwerking

www.nabestaandencontact.nl
Lotgenotencontact met nabestaanden van donoren.

www.verwerk.nl
Een leidraad voor hen die met het proces van verliesverwerking te maken hebben.

www.overdedood.nl
Helpt de dood bespreekbaar te maken.

www.uitvaartverzekering.nl/onderwerpen/rouwverwerking
Kennisdossier met informatie over rouwverwerking en nabestaanden

Verlies en rouw op het werk

www.verliesenrouwophetwerk.nl
Ingang voor allen die beroepsmatig in aanraking komen met verlies en rouw, zowel rondom de omgang met overlijden als de omgang met verlieservaringen bij organisatieverandering

Verlies door zelfdoding

www.113.nl/informatie/nabestaanden
 Informatie voor nabestaanden van mensen die suïcide hebben gepleegd.

www.toenwashetstil.nl
Voor nabestaanden van zelfdoding.

Verlies door misdrijf of vermissing 

www.vermistepersonen.nl
Hulp bij opsporen van vermiste personen. (Rode Kruis)

Verlies partner

www.jjpv.nl
Lotgenotensite, bedoeld voor mensen die op een jonge leeftijd hun partner zijn verloren.

www.uitvaartnet.nl/rouwwijzer#partner
Rouwwijzer Uitvaarnet

Verlies kind

www.oudersoverledenkind.nl
Zelfhulporganisatie van ouders die een kind zijn verloren.

Verlies ongeboren kind

http://zwanger-miskraam.startpagina.nl
Informatie op rij rond miskramen.

Verlies ouders

www.zonderouders.nl
Lotgenotencontact voor wie jong een of beide ouders verloor.

Verlies broer of zus

www.broederzielalleen.nl
Deze website richt de aandacht op het verlies van een broer of zus en wil een bijdrage leveren aan maatschappelijke erkenning en herkenning van rouw van broers en zussen.

Broederziel alleen? (M. Weggemans)

Het verlies van een broer of zus is biologisch gezien het 'meest dichtbije' verlies: je had het zelf kunnen zijn. Toch word er weinig over gesproken of naar gevraagd. Marinus van den Berg noemt het 'onderschatte rouw'. Maar het verlies van een broer of zus heeft gevolgen voor de rest van je leven, met name voor je relaties. Door het verlies niet te ontkennen, door te zien wie er weg is, ontdek je dat met je broer of zus ook een stukje van je eigen identiteit verloren is gegaan. Het proces dat daarop volgt nodigt je uit om op een nieuwe manier je plek in te nemen als broer of zus, en de broer of zus die overleden is een eigen plek te geven.
Het boek wil een hulp zijn voor mensen die zich willen bezinnen op de vraag wat hun broer of zus voor hen betekent. En nog belangrijker: de vraag wat zij zelf willen betekenen als broer of zus, zowel binnen als buiten hun eigen familie.

De stem van mijn moeder (S. Boomsma)

Autobiografisch verhaal over haar leven en dat van haar demente moeder.

Eenzaam sterven? (Arthur Polspoel)

De periode van terminaal ziek zijn, is soms een van de eenzaamste in een mensenleven. Want iemand die weet dat hij moet sterven, weet dat hij de weg uiteindelijk alleen moet gaan. Nabijheid en inlevende communicatie met naasten en helpers kunnen de eenzaamheid enigszins opheffen. Onbegrip of onzorgvuldige communicatie vergroten juist de eenzaamheid. Goede communicatie in de palliatieve zorg is dus echt van 'levensbelang'. Hoe kun je de eenzame weg van de patiënt en zijn naasten verlichten? Hoe kun je de nabijheid intensiveren? Hoe vang je signalen van eenzaamheid op, ook al zijn ze verpakt in ontkenning, opstandigheid, vertwijfeling, wroeging? Dit boek geeft aanknopingspunten om deze signalen te ontdoen van hun schil en te verstaan in hun kern.

ISBN: 9789080829053

Landschappen van verlangen (Margot Keune)

Op haar zesentwintigste werd Margot Keune - mannequin, journaliste en actrice - getroffen door een herseninfarct, dat haar leven voorgoed veranderde. Ze belandde na een langdurige revalidatie in een rolstoel, leerde weer enigszins praten en krabbelde met de moed der wanhoop uit een eindeloos diep dal. Een paar jaar later ontmoette ze de cameraman Geert de Bruin. Geen naam, vond ze zelf, maar wat een aardige jongen. Samen maakten ze wat van het leven - tot bij hem volkomen onverwacht, slokdarmkanker werd geconstateerd.

ISBN: 9789044600964

Over rouw (Kübler-Ross, D. Kessler)

In Over rouw, het boek dat Elisabeth Kübler-Ross kort voor haar dood voltooide, gaat zij en haar coauteur David Kessler dieper in op de vijf stadia van rouwverwerking om mensen die om welke reden dan ook rouwen, te laten zien hoe ze de moed kunnen vinden hun leven voort te zetten. De auteurs schrijven over onder andere verdriet, dromen, isolatie, genezing, kinderen, en zelfs seks, en laten zien hoe het rouwproces het rouwen niet alleen zin, maar ook een helende kracht kan verlenen.
ISBN: 9789026319624

Wenen om het verloren ik (Arthur Polspoel)

Als iemand sterft, sterft er ook iets in de nabestaanden. Met het verlies wordt een stuk uit hun eigen identiteit weggescheurd. En dan breekt het gevecht los tussen verstand en gevoel. Nabestaanden beseffen wel dat ze verder moeten, maar willen soms eigenlijk niet verder zonder die ander. Sommigen storten zich op het werk en komen niet aan emotie toe. Anderen bijten zich vast in de pijn en slagen er niet in om hun plaats in het alledaagse leven te hervinden. Wenen om het verloren ik beschrijft hoe de rouwverwerking verloopt. Niet alleen aan de hand van uiterlijke gedragingen van rouwenden, zoals in veel andere publicaties. Dit boek geeft inzicht in de innerlijke dynamiek van de rouw, in de beleving van verdriet. Arthur Polspoel pleit voor het doorleven van al die verwarrende emoties. Door de pijn, schuldgevoelens en boosheid heen kan de rouwende, in een soms langdurig proces, zijn ingestorte leven weer opbouwen. De beschrijving van de rouw blijkt zowel voor hulpverleners als voor nabestaanden zeer herkenbaar te zijn.

ISBN: 9789080688391

Noodzakelijk verlies (Judith Vorst)

In dit baanbrekende boek behandelt zij een van de moeilijkste en gevoeligste onderwerpen in het leven van ieder mens: verlies. Het verlies van onze jeugd, idealen en illusies, afhankelijkheid en irreële verwachtingen en vooral: het verlies van de mensen die we liefhebben. Ze helpt ons onze verliezen te begrijpen en constructief te verwerken. Door het opgeven van illusies, verwachtingen en liefdes.

ISBN: 9789026321764

Zakdoekje leggen

Of we het nu willen of niet, met afscheid krijgen we allemaal te maken. Het overlijden van een dierbare, afscheid nemen van levensfasen, gezondheid, gewoonten of gedrag, illusies en geheimen, het loslaten van een kinderwens of relatie; verlies verschijnt in allerlei gedaanten. Zakdoekje leggen helpt die verschillende vormen te herkennen en te verwerken om uiteindelijk rust te vinden en bij jezelf te komen. 

GeDichterbij (Joëlle van den Oever)

De versjes en gedichten in deze bundel vormen het beeld van een zeer veelzijdig rouwproces. Het verdriet, de mooie dromerige kant, het bang en boos zijn. Over wat er bestaat tussen hemel en aarde, maar bovenal het besef dat de hele wereld op zijn kop is gezet.

The Tree Dawn en Peter O'Neil wonen samen met hun kinderen in een buitenwijk van een klein boerendorp. Naast Wanneer Peter een hartaanval krijgt en zich tegen de boom dood rijdt, zijn Dawn en haar kinderen in diepe rouw. De achtjarige Simone trekt zich terug in de boom, ze is ervan overtuigd dat haar vader naar haar fluistert door de bladeren. 

In America  Na de dood van een kind emigreert een Iers gezin naar New York. Hier proberen ze een nieuw bestaan op te bouwen met het verdriet om een overleden kind voelbaar op de achtergrond.  

Cherry Blossoms Trudi is de enige die weet dat haar man terminaal ziek is. Wanneer de dokter voorstelt dat het koppel nog een laatste reis samen maakt, weet Trudi haar man ervan te overtuigen naar Berlijn te gaan om de kinderen en kleinkinderen te bezoeken. Maar die zijn te druk bezig met hun eigen leven en hebben geen tijd om het koppel te ontvangen. Na een bezoek aan het theater waar Trudi een Butoh-dansvoorstelling bijwoont, besluiten Trudi en Rudi om een hotelletje te boeken aan de Baltische zee. En dan, volledig onverwacht, sterft Trudi. Rudi is compleet verloren zonder haar. Hij weet niet wat nu te doen met zijn leven, tot hij besluit naar Japan te gaan om hun jongste zoon Karl te bezoeken.

Caos Calmo  De succesvolle zakenman Pietro Paladini (Nanni Moretti) redt tijdens een middagje aan het strand een vrouw van de verdrinkingsdood. Als hij thuiskomt blijkt dat het noodlot alsnog heeft toegeslagen: zijn jonge echtgenote is in de tuin overleden aan een plotse hartstilstand. Vanaf dat moment wordt het chaos in Pietro’s hoofd, al blijft hij uiterlijk onbewogen.De dood van zijn vrouw verandert zijn leven compleet. Hij gaat niet meer naar zijn werk en neemt de zorg voor zijn tienjarige dochtertje Claudia volledig op zich.