Vrijwilligers vertellen

'Pas als je iemand de ruimte geeft en je intuïtie om een advies te geven onderdrukt, zeggen mensen dingen tegen je die ze tegen een ander niet zeggen.'

Tekst: Orkun Akinci | Beeld: Patrick Post
Dit verhaal verscheen eerder op Trouw.nl (28 december 2021)

Het is een van zijn eerste nachtdiensten als Mika Hendriks zichzelf aan de lijn krijgt. De leeftijd van de beller, zijn somberheid, de woorden die geen zinnen vormen, stembanden doordrenkt van tranen: hij herkent door de radiogolven heen zijn depressieve ik van enkele jaren eerder. Het is niet beangstigend. Hendriks begrijpt de gevoelens van de beller, die op zijn beurt eindelijk iemand heeft aan wie hij zijn verhaal echt kwijt kan. Het lukt Hendriks – student psychologie – alleen niet zo goed om deze ervaring van zich af te zetten. Boven het gesprek gaan hangen, zoals hem is verteld tijdens de training, leer je niet uit de boeken. Dat lukt pas als je er een aantal diensten op hebt zitten.

Goed luisteren is een kunstvorm
Hij weet niet wie de jongen aan de andere kant is. Hoe het nu met hem gaat, Hendriks kan het niet vertellen. Het is de filosofie achter de Luisterlijn, waar anonimiteit een groot goed is. Hendriks hoopt dat het gesprek heeft geholpen, zoals de gesprekken met een psycholoog hem zelf ook verder brachten. Iemand die naar je luistert, hij had nooit kunnen denken dat het zo mooi kan zijn. Van mens tot mens, ver weg van oordelen. Eigenlijk is het een kunstvorm, goed luisteren. Het zorgt ervoor dat je de wereld door de ogen van de ander ziet.

Nu is hij zelf de kunstenaar. 25 jaar jong, dat verwachten de meeste bellers niet. En fan van Carl Rogers. Wie, vragen zijn leeftijdsgenoten? Carl Rogers, de Amerikaanse psycholoog die het luisteren ontleedde. Intonatie, trillingen, Hendriks neemt ze in zich op om tot het verhaal achter het verhaal te komen. Voelen wat de ander voelt, dat is luisteren. Soms is hij de eerste die een ander begrijpt. De intensiviteit kan hem vermoeien. Maar de voldoening is zo veel groter. Een mooi gesprek, het is onbetaalbaar als je het Hendriks vraagt.

Van luchtig naar zwaar
Soms is het onderwerp luchtig. Dan krijgt Hendriks op zijn etage boven vaders café iemand aan de telefoon die gewoon iets kwijt wil. Een toevallige ontmoeting in de supermarkt, een leuke ervaring op het werk. Een kwartier later is het weer zwaar. Bijvoorbeeld een man die zich niet wil laten vaccineren en veel strijd heeft met de mensen om hem heen. Hendriks merkt zijn eenzaamheid op. Maar ook dankbaarheid, omdat de onbekende er niet eerder normaal over kon praten. Het is niet de eerste en niet de laatste keer dat het over corona gaat. Het virus levert heel wat luisterstof op.

De ene keer gaat hij erbij staan, dan weer zitten. Is het koud, dan pakt hij een dekentje. Hoe verleidelijk de oude platenspeler in de hoek van de kamer ook loert, achtergrondmuziek is uit den boze. Soms valt het oog op de Japanse karakters boven zijn bureau. Een haiku van een monnik, later vertaald in het Engels. The thief left it behind: the moon at my window. Het helpt hem eraan herinneren dat de belangrijkste dingen in het leven immaterieel zijn. Dat geldt voor zijn bellers, dat geldt voor hem. Kijk naar de transformatie die hij zelf doormaakte. De depressieve jongeman die hele dagen op bed doorbracht, is verworden tot een vrolijke, actieve kerel. Daar is geen iPhone of duur horloge aan te pas gekomen.

Een luisterend oor was voldoende. Maar waar vind je dat vandaag de dag? “Er is zo weinig ruimte voor echte gesprekken. Veel mensen denken dat ze luisteren, terwijl ze ondertussen bedenken wat ze zelf gaan zeggen. Pas als je iemand de ruimte geeft en je intuïtie om een advies te geven onderdrukt, zeggen mensen dingen tegen je die ze tegen een ander niet zeggen. De eerste zijn die iemand begrijpt, dat is zo mooi. De ander hoeft dat niet eens uit te spreken, ik hoor het al aan de stem. Bood het dagelijks leven daar maar meer ruimte voor.”

Het moment van 2021
“Ergens aan het einde van de zomer kreeg ik een mevrouw aan de lijn die een zware operatie achter de rug had. Ze kon haar huis nog niet uit, buiten de thuiszorg was de Luisterlijn haar enige contact. We hadden geen zwaar gesprek, het duurde ook maar tien minuten. Aan het einde werd ze emotioneel van geluk, zo dankbaar dat er iemand naar haar luisterde. Menselijk contact is een basisbehoefte. Op die dag besefte ik eens te meer dat we bij de Luisterlijn echt het verschil maken voor zo’n vrouw.”