Blog

Victor Pierau, auteur van het boek 'Leiderschap in luisteren'

Victor Pierau verdiepte zich 10 jaar lang in de wetenschap van het luisteren en ontdekte dat luisteren op 7 niveaus plaatsvindt. Op elk niveau kan je een vorm van ruis tegenkomen, die jou belemmert om goed te kunnen luisteren. En door te schakelen in luistergerichtheid, is het mogelijk om die ruis stapje voor stapje los te laten...

Ongeveer  een maand geleden publiceerde ik een boek over luisteren. In alle hectiek daaromheen kwam ik in contact met de Luisterlijn, en ik was meteen verkocht. Dat gevoel heeft zich daarna alleen maar versterkt. Wat een mooie organisatie is de Luisterlijn! Een landelijk netwerk van mensen die zich via luisteren inzetten voor alle Nederlanders, die een luisterend oor kunnen gebruiken.

Deze blog is niet bedoeld als reclamecampagne voor de Luisterlijn. Eigenlijk zou ik iets over het boek gaan schrijven. Maar ja, het lukt mij niet om mijn enthousiasme voor de vrijwilligers onder stoelen of banken te steken. Dus als u het mij vergeeft, pas ik een truc toe en schrijf ik over zowel het werk van de ruim 1.500 vrijwilligers als over het boek. 

In het boek 'Leiderschap in luisteren' beschrijf ik zeven niveaus van luisteren. Op elk niveau kan je een vorm van ruis tegenkomen, die jou belemmert om goed te kunnen luisteren. En door te schakelen in luistergerichtheid, is het mogelijk om die ruis stapje voor stapje los te laten...

Zelfgericht luisteren
Als je geen energie hebt, kun je niet luisteren. De eerste vorm van ruis is dan ook energietekort. Door zelfgericht te luisteren versterk je jouw energiehuishouding. En er zijn wel vier soorten energie. Die soorten energie vormen de primaire basis om te luisteren. Het is ook datgene dat de vrijwilligers in essentie geven aan de bellers: hun energie. Ze steunen anderen door hun energie te geven in de vorm van aandacht, tijd, liefde en als iemand het wil ook nog hun verstand. Door het geven van energie kan iemand zich gedragen voelen. Maar dan moet jij ook voldoende energie hebben.

En hoe doe je dat als er 24-uur per dag (dus ook midden in de nacht) iemand kan bellen? Zelfgericht luisteren zorgt ervoor dat je zelfkennis leert opdoen over hoe jij energie over houdt. Dat gaat door te leren over hou jij energie krijgt of verliest van jouw gedachtes, jouw emoties en jouw bezigheden. De ultieme manier om energie te verkrijgen is door dingen te doen, die jou zingeving kunnen bieden. Laat zingeving nu net iets zijn wat bij uitstek van toepassing is op het werk voor de Luisterlijn!

Dubbelgericht luisteren
De tweede vorm van ruis is aandachttekort. Een beller zegt bijvoorbeeld: “Ik was gister op mijn fiets naar mijn werk.” Jij denkt: “Fiets? Ik heb ook nog een fiets. En die heeft een lekke band. Dus gauw maar eens naar de fietsenmaker.” Terwijl de beller wilde zeggen: “Ik ging op de fiets maar ik werd aangereden.” Jij bent niet bij het ongeluk, jij zit bij de fietsenmaker. Hoe doe je dat toch, luisteren en je aandacht erbij houden?

Ons bewustzijn zit zo ingewikkeld in elkaar, dat veel dingen onze aandacht kunnen wegvoeren. Dat komt omdat wij vaak verschillende dingen tegelijk willen doen. Multitasken noemen we dat. Maar het blijkt dat we daar eigenlijk helemaal niet zo goed in zijn. Wat dat betreft biedt luisteren op afstand (via mail/chat/telefoon) ook een voordeel. Want je wordt minder afgeleid doordat je bezig houdt met wat je van diegene ziet. Het geheim van meer aandacht is dat je met volledige aandacht naar alles leert luisteren zonder er een etiket op te plakken.

Selectief luisteren
Selectief luisteren is iets dat bij vrijwilligers van de Luisterlijn waarschijnlijk minder voorkomt. Bij selectief luisteren is je aandacht bij de ander, maar slechts gericht op die gedeeltes van wat een ander zegt, die het doel dienen. De ruis op dit niveau zit hem met name in de begeertes om de eigen belangen te dienen. Maar laten de vrijwilligers nu net dit werk doen om zich op de behoeftes van de bellers ter richten.

Bij selectief luisteren is je doel: heldere behoeftes. Het helder krijgen van die behoeftes is niet altijd zo makkelijk. Als iemand er open over is, dan komen die behoeftes makkelijk boven tafel. Maar als iemand zich bijvoorbeeld schaamt voor zijn behoefte of nood, dan vereist het veel luisterkunst om de behoeftes van de beller toch te horen. Het is luisteren vanuit een vrije wil, een manier van luisteren waardoor behoeftes zichtbaar worden.

Empathisch luisteren
Iedereen kan emoties voelen, en bijna niemand weet ze precies onder woorden te brengen. Het lastige met emoties is dat we ze vaak vermengen met onze gedachten. En omdat die voor veel mensen te snel gaan, raken we al gauw het spoor kwijt. Gelukkig zijn onze emoties ook verbonden met ons lichaam. Door jouw lichamelijke reactie te voelen, kun je makkelijker naar je eigen emoties leren luisteren. Zo kun je ook met empathie naar de emoties van iemand anders luisteren.

Maar wat doe je bij moeilijke onderwerpen? Soms zijn de emoties van de ander zo sterk, dat ze jouw emoties weer in de weg zitten, om nog goed te kunnen luisteren. Je zou eigenlijk wat afstand willen nemen van de emoties die je voelt omdat ze in de weg staan in het gesprek. Wat je dan kunt toepassen is een andere soort aanwezigheid bij die emoties. Met een moeilijk woord noemen we dat onpersoonlijke liefde. Dit is een vorm van liefde die op iedereen van toepassing is, hoe diegene ook doet. Zo blijf je in verbinding met iedereen, hoe lastig de situatie ook is.

Cognitief luisteren
Op het cognitieve niveau luister je naar de inhoud van wat iemand te zeggen heeft. Daarin kom je in contact met de overtuigingen van jezelf en de ander. Kun je als vrijwilliger dan door de ruis van je eigen oordeel heen luisteren? Hoe makkelijk staan wij eigenlijk in het oordeel over iemand?

De Luisterlijn werd vorig jaar bijna 500.000 keer gebeld. Dat is bijna iedere minuut van iedere dag. Elke dag luisteren naar mensen die je niet kent. Elk gesprek is dus weer nieuw. Een van de voordelen van luisteren naar mensen die je niet kent is dat je minder vooroordelen hebt. Je kent ze immers niet. Met zo min mogelijk oordeel luisteren is precies datgenen dat de ruis van ons oordeel kan overwinnen.

Synergetisch luisteren
De Luisterlijn was in de afgelopen tijd in de aandacht met het project Onbeperkt Luisteren. Dit ging over luisterlijnvrijwilligers met een lichamelijke beperking. Soms krijg ik wel eens de vraag of luisteren met een beperking lastiger is. Dat vind ik moeilijk te beantwoorden. Ik weet wel, dat als ik in een moeilijk gesprek zit, dan doe ik vaak mijn ogen dicht.

In mijn werkzame leven ben ik trainer. Dan laat ik deelnemers soms ook een zintuig afsluiten. Het opmerkelijke is dat er dan meer informatie binnenkomt via andere zintuigen. Niet omdat er meer informatie is, maar omdat je meer aandacht hebt voor die informatie. Ze zeggen wel eens wat je aandacht geeft groeit. Dit is misschien wel het geheim achter die uitspraak.

Synergetisch luisteren betekent dat je vanuit jouw uniciteit naar het onbekende bij een ander luistert. Als je open staat voor het onbekende, dan kun je makkelijker iets nieuws horen. Ieder mens is uniek. Ieder mens heeft een talent. Het gaat er om hoe jij gebruik maakt van dat talent. Daarom is het mijn stelling dat door een lichamelijke beperking mensen hun luistervaardigheid soms juist beter ontwikkeld hebben.

Stil luisteren
Als alle ruis verdwenen is, dan wordt het stil. We kunnen stilte op verschillende manieren zien. Zo is er een uiterlijke stilte, die het ontbreken van geluid betekent. Innerlijke stilte is ook de afwezigheid van innerlijk geluid, de afwezigheid van ruis door gedachten en gevoelens. Luisteren naar de stilte doe je wanneer je het nu omarmt. Het nu hoeft niet geïnterpreteerd te worden. Dat geeft een enorme innerlijke rust.

Je kunt deze stilte niet zelf oproepen. Wat je hooguit kan doen is jezelf steeds meer voor die stilte openstellen. Hoe meer je dat doet, hoe meer deze stilte onderdeel van je wezen gaat uitmaken en hoe meer ook die staat van stilte in je bewustzijn aanwezig is. En als je die stilte meeneemt in een gesprek, dan is er aandacht in overvloed, dan is er ruimte voor elke behoefte, elk gevoel en elke gedachte.

In die zin wens ik de vrijwilligers van de Luisterlijn veel stilte toe. Dank voor jullie geweldige werk.

Victor Pierau van Connessence, auteur van het boek ‘Leiderschap in luisteren’. Een boek voor professionels die nog beter willen leren luisteren.